Optimizasyon, mevcut seçenekler arasından en iyi sonucu verecek olanı bulma süreci olarak tanımlanır.
İş dünyasında optimizasyon, mevcut koşullar ve kısıtlamalar altında en iyi kararların verilmesi anlamına gelir.
Planlamada optimizasyon (ya da Optimum Planlama), kurumların stratejik, taktiksel ve operasyonel performansını artıracak kararların sistematik bir şekilde alınmasını sağlar.
'En iyi' veya 'optimum' kavramı bağlama göre farklılık gösterebilir. Bazı durumlarda maliyetlerin en aza indirilmesi, bazı durumlarda karlılığın en yüksek düzeye çıkarılması ya da müşteri memnuniyetinin artırılması anlamına gelir.
Bu nedenle optimizasyonu belli amaçlar veya kriterler doğrultusunda değerlendirmek gerekir. Amaçlar ve kriterler ya en aza indirilmeye (minimize edilmeye) çalışılır, ya da en yükseğe çıkarılmaya (maksimize edilmeye) çalışır. Optimizasyon, eniyileme olarak da adlandırılır.
Planlama, gelecekte yapılacak faaliyetlerin bugünden sistematik şekilde kurgulanmasıdır. Ancak tek başına plan yapmak yeterli değildir ve önemli olan alınan kararların kurumsal performansı optimize edecek şekilde verilmesidir.
Kurumsal performans, farklı göstergeler üzerinden ölçülebilir:
Dolayısıyla, optimizasyon hem finansal karlılığı artırmaya, hem de sürdürülebilir büyümeyi sağlamaya yönelik bir karar verme aracı olarak görülmelidir.
İşletmelerde planlama kararlarını ve dolayısıyla optimizasyonu zorlaştıran pek çok unsur vardır. Günümüzde planlama kararlarını zorlaştıran unsurlar giderek daha da çeşitlenmektedir:
Bu karmaşık ortamda en doğru, hızlı ve esnek kararların verilmesi, işletmelerin rekabet gücünü belirleyen kritik kabiliyetler arasında gittikçe daha üst sıralara çıkmaktadır.
Günümüzde planlama ve optimizasyon yalnızca matematiksel modellerle sınırlı değildir. İş hayatını etkileyen teknolojik gelişmeler ve toplumsal dönüşümler doğrultusunda optimizasyon da biçimlenmekte, yeni yöntemler geliştirilmesine olanak tanımaktadır.
Artık optimizasyon yalnızca maliyetleri düşürmek veya karı artırmakla sınırlı değildir. İşletmeler karbon ayak izini azaltma, enerji verimliliğini artırma, atıkları en aza indirme ve döngüsel ekonomi ilkelerine uyum sağlama gibi sürdürülebilirlik hedeflerini de planlama kriterlerine eklemek zorundadır. Bu bağlamda optimizasyon, çevresel ve sosyal boyutları kapsayan çok kriterli bir problem haline gelmiştir.
Endüstri 4.0 ve akıllı üretim anlayışı, işletmelere büyük veri (big data), IoT (nesnelerin interneti) sensörleri, bulut bilişim ve dijital ikizler (digital twin) aracılığıyla planlamada çok daha fazla veri ve analiz imkanı sunmaktadır. Dijitalleşme, senaryoların hızla test edilmesini, gerçek zamanlı optimizasyon yapılmasını, uzaktan izleme ve karar verme süreçlerini kolaylaştırmaktadır.
Geleneksel optimizasyon yöntemleri belirli varsayımlara ve matematiksel modellere dayanırken, yapay zeka ve makine öğrenmesi algoritmaları veriden öğrenerek esnek çözümler geliştirebilmektedir. Özellikle talep planlama kapsamındaki tahminlemelerde yapay zeka destekli sistemlerin katkısı olmaktadır. Bu sayede, belirsizliklere rağmen en iyi kararların verilmesine katkı sağlanmaktadır.
Dijitalleşme ve yapay zekanın birleşimiyle planlama artık yalnızca masa başında yapılan bir faaliyet olmaktan çıkmış, anlık veri akışına göre kendini uyarlayan otonom sistemlere doğru dönüşmeye başlamıştır. Yapay zeka destekli sistemler, tedarik zincirinde anlık talep değişimleri doğrultusunda planların otomatik olarak yenilenmesini sağlamaktadır.
Günümüzde işletmeler için yalnızca maliyetlerin yanı sıra hizmet düzeyleri, esneklik, hız, kalite, sürdürülebilirlik ve riskler de karar verme kriterileri arasında yerini almaktadır. Bu da optimizasyonda tek bir amaçtan ziyade, çok kriterli optimizasyona geçişi zorunlu hale getirmektedir.
Yöneylem Araştırmaları (Operations Research), planlama ve optimizasyonun bilimsel temellerini oluşturmaktadır.
Bu disiplinin geliştirdiği yöntemler günümüzde dijitalleşme ve yapay zeka ile birleşerek çok daha güçlü yapılara imkan vermektedir.
Planlamada kullanılabilecek başlıca optimizasyon yaklaşımları aşağıda özetlenmiştir.
| Sezgisel Algoritmalar (Heuristics) |
|
|---|---|
| Metasezgisel Algoritmalar (Meta-Heuristics) |
|
| Benzetim (Simulation) ve Senaryo Analizleri |
|
| Matematiksel Programlama |
|
Bu teknikler artık yapay zeka tabanlı tahminleme, dijital ikiz teknolojileri ve büyük veri analitiği ile birlikte kullanılmakta, çok daha güçlü karar destek sistemleri ortaya çıkmaktadır.
Optimizasyon ile sadece kısa vadeli operasyonel faydalar yerine, uzun vadeli sürdürülebilirlik, karlılık ve rekabet avantajı sağlanacaktır.
Yapay zeka, dijitalleşme ve sürdürülebilirlik gibi faktörlerle desteklenen modern optimizasyon yaklaşımları, işletmelerin belirsizlikler karşısında daha dayanıklı, dirençli ve çevik olmasına katkıda bulunmaktadır.
Planlamada optimizasyon artık sadece 'daha ucuz' veya 'daha hızlı' olmanın ötesinde, daha yeşil, daha akıllı ve daha dirençli bir gelecek kurmanın temel aracı olacaktır.
Optimum Planlama'nın tüm hizmetlerinde optimizasyon yaklaşımları esas alınmaktadır.
Optimum Planlama, tedarik zinciri yönetimi kapsamındaki tüm süreçlerin kuruma özel yapılandırılması ve ilgili araç ve yazılım ihtiyaçlarının belirlenmesi konularında uygulamalı eğitimler ve danışmanlık hizmetleri sunmaktadır.
Optimizasyon tekniklerinin ele alındığı hizmet başlıklarımız aşağıdaki gibidir.
Kurumunuza özel eğitim düzenlemek veya açık eğitime katılmak için teklif talebi oluşturunuz.